POZA MUREM

Żydzi w prasie polskiego podziemia 1939-1945

Planowane wydawnictwo jest – w założeniu – kompletnym zbiorem wypowiedzi prasowych z czasu i miejsca, dotyczących losu Żydów w okupowanej przez Niemców Polsce. Teksty pochodzą z ponad tysiąca rozmaitych gazet i czasopism wydawanych w latach 1939-1945 przez polskie Podziemie. Ze wszystkich zachowanych.
W takim zakresie chronologicznym, geograficznym, politycznym, ilościowym oraz objętościowym nikt dotąd nie próbował badać źródła prasowego z czasu okupacji. Ani też z żadnego innego okresu. Widać – czyimś zdaniem – nie było to konieczne. Może.

Ale – dla wybranego tematu – taka potrzeba niewątpliwie zaistniała. I istnieje. Na pewno.

Bo dotyczy on – bez najmniejszych wątpliwości – zupełnie nowego wówczas doświadczenia ludzkości. Wymagającego, już w badawczych domniemaniach, dotarcia do wszystkich utrwalonych na bieżąco na papierze informacji. Do każdej z osobna i wszystkich razem. Także do każdej wywołanych nimi – i wówczas zapisanej – myśli. I emocji.

Te wyjściowe przewidywania – moim zdaniem – sprawdziły się.

Efekt całościowego badania archiwalnego – łącznie ponad 8 tysięcy uzyskanych materiałów – jest dokładnym zapisem przebiegu zagłady bezwyjątkowej. Oglądanej – dzień po dniu, tydzień po tygodniu, miesiąc po miesiącu, rok po roku, od początku okupacji do jej końca – oczyma jedynych, w całej galaktyce III Rzeszy, naocznych świadków wszystkich faz Holokaustu. Przez Polaków.

Czy to jest ważne? Na pewno. Czy najważniejsze? Może.

Jedno jednak pewne jest: zebrany materiał jest jedynym zapisem narodzin świadomości Zagłady – w skali społecznej. W tym wszystkich materialnych i niematerialnych okoliczności, które musiały zaistnieć po obu stronach muru, by posiadane informacje – spływające dzień po dniu, tydzień po tygodniu, miesiąc po miesiącu, rok po roku, od początku do końca, także towarzyszące im kolejne przemyślenia i emocje – przetworzyły się w wiedzę. O ówczesnej teraźniejszości.